Hirfet-i Kalem Hat Sergisi

Yeditepe başlığı altında 2018 yılında Klasik Türk Sanatları merkezli bir bienal yapılacağını duyduğumuzda bu sanatlarla uğraşan sanatçılar olarak çok sevindik. Ülkemizin sahip olduğu kültürel ve sanatsal değerlerin diğer dünya ülkelerinin halkları ile paylaşılmasını amaçlayan böyle bir faaliyetin T.C. Cumhurbaşkanlığı’nın himayesinde ve ilk defa yapılacak olması Yeditepe Bienali’ni daha da önemli hale getirdi. Programı birlikte yürütecek olan Fatih Belediyesi ve Klasik Türk Sanatları Vakfı yetkilileri tarafından ön hazırlık amacıyla 2017 baharında yapılan istişare toplantılarına sanatçılar olarak heyecanla katıldık. Neler yapılabileceği konusunda farklı ve ilginç fikirler ortaya konuldu. Değerlendirmelerden sonra Haziran 2017 sonuna kadar proje başvuruları için süre tanındı.

Bu sürede yaptığım tekliflerden biri, yıllardır birlikte çalıştığımız arkadaşlarımın katılımıyla müşterek bir hat sergisi düzenlemek idi. 1993 yılından itibaren yirmi beş yıldır İstanbul dışında görev yaptığım için, farklı şehirlerde derslerimize katılarak yetişenlerden ya İstanbul dışında yaşayan veya sonradan İstanbul’a taşınmış olan kişilerdir. Yani Anadolu’da yetişen ama İstanbul birikiminden de haberdar olup istifade etmeye çalışan sanatkârlardır. Elbette farklı şehirlerde yaşamanın birlikte bazı faaliyetler yapmak bakımından dezavantajları bulunmakta. Nitekim uzakta olmaları sebebiyle, çok arzu etmelerine rağmen bu sergide aramızda olamayan arkadaşlarımızda var. Ama daha önce de farklı şehirlerde birçok faaliyeti birlikte gerçekleştirdiğimiz gibi, çalışmaları ile bu sergimizi zenginleştiren arkadaşlarıma çok teşekkür ediyorum.

Hazırlıklarımız devam ederken, bir taraftan da sergimiz için uygun bir başlık belirlemeyi düşündük. Bienalin ana teması olarak Osmanlı sanat üslubunun kaynağı “Ehl-i Hiref”in tespit edilmiş olması, bizi bu temayla bağlantılı bir isim tercihine sevketti. Gurubumuzla yaptığımız istişareden sonra “Hirfet-i Kalem (Kalem Sanatı) Hat Sergisi” isminin uygun olacağına karar verdik. Arapça kökenli bir kelime olan Hirfet sanat, iş, meslek manalarına gelmektedir. Hiref ise bu kelimenin çoğuludur. Genel anlamda sarayın maharet gerektiren üretim ihtiyaçlarını karşılayan Ehl-i Hiref Teşkilatı birçok sanat grubunu içinde barındırıyordu. Bu guruplardan biri de kâtiplerin bağlı bulunduğu “Cemaat-i Kâtibân-ı Kütüb” idi. Saray kütüphanesi için el yazması eserler, hat levhaları, yazı albümleri hazırlayan ustalardan oluşuyordu. “Nakkaşân Bölüğü” içerisinde ise el yazması kitaplardaki minyatürleri yapan sanatçılar, desen çizen siyah kalem ustaları, müzehhipler ve portre sanatçıları bulunuyordu. Bu değerli el yazmalarının cilt tasarımlarını ise “Mücellidân Bölüğü” yapardı.

Yeditepe Bienali’nde Osmanlı kültür tarihinin en önemli kurumlarından biri olan Ehl-i Hiref’in ana tema olarak belirlenmesi son derece isabetli olmuştur. Geleneksel sanatlarımızın çeşitli dallarında eser veren bugünkü sanatkarlarımızın o eski meslektaşlarından alacakları çok şey var. Umarım ki bu program hâlen yeterince incelenmemiş olan Ehl-i Hiref Teşkilatı ve eserleri hakkında yapılacak çalışmalar için yeni bir başlangıç olur. Bu vesile ile bienalin verimli geçmesini diliyor, düşünce aşamasından yapılan tüm faaliyetlerin sonuna kadar emeği geçen herkesi kutluyorum.

Doç. Dr. Mehmet Memiş

Mehmet Memiş’in Bienal Sergisine İştirak Eden Öğrencileri:

Elif İlter • Erol Balcı • İbrahim Halil Umuç • İsmail Kanbaz • Mustafa Parıldar • Orhan Altuğ • Senem Demirci